Ortaçağ Avrupa’sında “Yunan ateşi” olarak da bilinen Yunan ateşi, şaşırtıcı derecede ölümcül ve korkutucu bir silahtı. Bu ateşin belki de en değerli özelliği, fiziğe meydan okurcasına üzerine su döküldüğünde sönmemesiydi. Ancak yangının nereden çıktığı, tam olarak ne olduğu ve nerede kaybolduğu en büyük muammalardan biri olarak kaldı.
O şimdi Duke Üniversitesi’nde Fahri Tarih Profesörü ve dünya askeri tarihi uzmanı. Alex Rolandtarafından 1992 tarihli bir makalede belirtildiği gibi. Araplar, Bulgarlar, Ruslar ve bildirildiğine göre gerçek bir Yunan ateşi deneyimleyen diğerleri buna asla böyle demezler.”
Bugün İngilizce’de “Yunan ateşi” olarak bilinen bu silah, MS yedinci yüzyıldan itibaren Bizans İmparatorluğu’nda fiilen kullanılıyordu. Ortaçağ dünyası için Bizanslılar Yunanlılar değil, Romalılardı. Bu silahın Türkçe adının “Yunan ateşi” olmasının nedeni budur. Roland dedi ki, Aslında silahın orijinal isimlerinden biri ‘Roma ateşi’.” açıklıyor.
Roland’ın dediği gibi, ” Bu öğenin adı kafa karıştırıcı ve kafa karıştırıcı.Ancak Roland’a göre Yunan Ateşi adı yıllar sonra kullanılmaya başlandı: “’ “Yunan ateşi” terimi, Batı’dan gelen Haçlılar tarafından silaha verilen addı, ancak o zamana kadar orijinal […] çoktan ortadan kaybolmuştu.”
Yunan ateşini kim icat etti, ilk ne zaman kullanıldı?
Yabancı kaynaklarda silahlarla ilgili şu ifadeler yer almaktadır:
“Bu teknoloji hakkında çok fazla gerçek kanıtımız olmasa da, Yunan ateşinin genel kabul görmüş köken hikayesi, silahın mucidinin hikayesidir. Heliopolis’li Callinicus bunu öneriyor. Yunanca konuşan bir Yahudi mülteci olan Kallinikos, Müslüman Rashidin Halifeliği tarafından işgal edildiğinde Bizans Suriye’sinden kaçmıştı. Daha sonra imparatorluğunun başkenti olan ve daha sonra adı İstanbul olarak değiştirilen Konstantinopolis’e geldi ve yeni meskenini onu Heliopolis’ten kaçmaya zorlayan ordulardan koruyabilecek bir silah üzerinde hızla çalışmaya başladı.
Çağdaş Arap kaynaklarına göre, onlara karşı Yunan ateşinin ilk kullanımı, MS 674-80’deki “yedi yıllık savaş” sırasında meydana geldi. ve başarılı oldu. Roland dedi ki, Silahı kullanan Bizanslılar, Arap filosunu püskürtmeyi ve Konstantinopolis kuşatmasını kaldırmayı başardılar.” O yazıyor.
Yunan ateşinin etkileri nelerdi?
Büyük bir gürültü ve dumanla gelen, gemilere suların üzerine yeşil alevler saçan ve gerçek sidik, kum ve sirke karışımı olmadan söndürülmesi imkansız görünen bu ateş karşısında kalanların ateşe attıkları söylendi. yakılmak yerine denize atılırlar.
Silahın sekizinci yüzyılın ortalarından dokuzuncu yüzyıla kadar saldıran bir Rus kuvvetine karşı kullanılmasına ilişkin bir açıklamada, ” gemiler pruvadan, kıçtan ve yanlardan her yöne sıvı ateş atıyordu. Zırhlarının ağırlığı altında ezilenler boğuldu, yüzebilenler yakıldı.” denir.
Üç asır sonra, şimdi Müslüman Sarazen ordusunun elinde olan silah, işgalcileri hâlâ korkutuyordu. Jean de Joinville, Yedinci Haçlı Seferi anılarında ” Büyük bir mızrak büyüklüğünde bir ateş kuyruğuydu ve gelirken öyle bir ses çıkardı ki gök gürültüsü gibi geldi.” der; devam eder: ” Havada uçan bir ejderhaya benziyordu. Öyle parlak bir ışık yayıyordu ki, büyük ateş kütlesi ve yaydığı ışığın parlaklığı sayesinde kampın tamamı gün ışığı gibi görülebiliyordu.”
Yunan ateşinin tarih açısından değerli bir şey olduğu rahatlıkla görülebilir. Silahı elinde bulunduran ve etkilerini ilk elden hisseden Bizanslıların saygı duyduğu imparatorluğun düşmanları tarafından takıntı haline getirilen silahın İsveç’ten Pisa ve Irak’a kadar etkileri anlatılıyor.
Ancak tüm bunlara rağmen Yunan ateşinin gerçekte ne olduğunu hala bilmiyor olmamız şaşırtıcıdır.
Yunan ateşinin sırrı çözülemiyor
Roland dedi ki, 678’den 1204’e kadar olan dönemde literatürde temsil edilen Yunan ateşinin özellikleri dörde indirilebilir.der ve devam eder: “ Esas olarak suda yandı, hatta bazıları suyla tutuştuğunu bildiriyor, ancak bu genel olarak kabul edilmiyor. İkincisi, Yunan ateşi her zaman sıvı bir ateş olarak tasvir edilmiştir. Üçüncüsü, en azından denizde kullanıldığında – ki bu hemen hemen her zaman denizde kullanıldı – her zaman özel olarak tasarlanmış savaş gemilerinin pruvalarına yerleştirilmiş tüplerden veya sifonlardan ateşleniyordu. Son olarak, kullanımına ilişkin birçok ilk elden anlatım, yanan sıvıya, borudan veya sifondan çıkarken duman ve yüksek bir deşarj veya patlama sesinin eşlik ettiğini bildirmektedir. Bu özellik, Yunan ateşinin bileşimi hakkındaki tarihsel tartışmada özellikle değerli hale gelecekti.”
Ancak Roland, ateşin nasıl davrandığına ve kullanıldığına dair bu açıklamaların ötesine geçiyor. Rom ateşinin tam olarak ne olduğunu belirlemeye yardımcı olacak tartışmasız birincil kanıt yok” O yazıyor.
Pek çok modern bilim adamı, Yunan ateşinin ya ham ya da rafine edilmiş bir petrol türüne, muhtemelen Karadeniz çevresindeki doğal kuyularda kolayca bulunabilen naftaya dayandığından şüpheleniyor. Diğer bazı bilinmeyen kombinasyonlarla karıştırıldığında, bu, Yunan ateşini napalm’ın ortaçağ eşdeğeri yapabilir.
Bununla birlikte, günümüz teknolojisiyle bile, bu asırlık silahın özelliklerini, yapımında ne kullanıldığını kesin olarak söyleyebilmek için yeterince kopyalayamıyoruz.
Belki de ironik bir şekilde, Yunan humması bu kadar önemli olduğu için ortadan kayboldu. Bu silah, Bizans İmparatorluğu için o kadar değerliydi ki, kısa sürede çok korunan bir devlet sırrı haline geldi. Roland’ın açıkladığı gibi, ” Efsaneye göre formülü sadece iki aile biliyordu, imparatorun ailesi ve Lampros adında bir aile.”
Ama belki de daha ilgi çekici bir olasılık, Yunan ateşinin tam kimyasal bileşimini bulma arayışımızda yanlış şeye odaklanmış olmamızdır. Roland dedi ki, Yunan ateşi sadece bir yakıcı değildidiyor ve ekliyor: “ Dromon [gemi] borular, kazanlar ve sıvıdan oluşan bir silah sistemiydi.”
Yani sadece Yunan ateşinin formülünü bilmek, onun yıkıcı etkilerini yeniden yaratmak için yeterli olmayacak ve nasıl kullanılacağını bilmek gerekli olabilir. Yunan ateşinin yüzyıllarca Bizans’a özel kalmasının nedenlerinden biri de buydu. Roland dedi ki, Sırrı çalmak için tüm bileşenleri çalmak gerekiyordu. Ancak içindekiler hakkında bilgi sahibi olan insanlar hiçbir zaman aynı anda aynı yerde bulunmamışlardır. Bizanslılar, sistemleriyle ilgili bilgileri bölümlere ayırdılar, böylece düşman eline geçmesi muhtemel hiç kimse sırrın bir kısmından fazlasını taşıyamaz.”
Ancak bu taktik askeri bir avantajı sürdürmek için ne kadar değerliyse, Bizans sisteminin nihai çöküşü için de o kadar değerliydi. Yunan ateşi ile ilgili bilgilerin bu kadar parçalı hale getirilmesiyle, tüm teknolojinin kaybolması kaçınılmazdı.
